بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، دارو به هر ماده­ ای که در فرایندهای دارویی به کار رفته باشد و موجب کشف یا اصلاح فرایندهای فیزیولوژیک یا حالات بیماری در جهت بهبود مصرف کننده شود، می­ گویند. با این تعریف، فراورده های دارویی به یک شکل دارویی که حاوی یک یا چند دارو همواره با مواد دیگری که در فرایند تولید به آن اضافه شود، می­ گویند.

محصولات دارویی یکی از استراتژیک ­ترین محصولات یک کشور محسوب می ­شود و پیشرفت­ ها در این زمینه می­ تواند اثر بخشی زیادی در پارامتر­های استراتژیک یک کشور داشته باشد. لازم به ذکر است بر طبق طبقه بندی که دانشگاه اکسفورد توسط سانجایا لال منبع: Sanjaya Lall, (2000) در سال ۲۰۰۰ انجام داده است دارو و تجهیزات پزشکی در گروه صنایع با سطح تکنولوژی بالا طبقه بندی شده ­اند.

صنعت دارویی ایران، الزامات، مقررات، بازار

کد تعرفه­ های مرتبط با محصولات دارویی ۳۰ است. در سال ۱۳۹۹ به طور کلی ایران به میزان ۹۶ میلیون دلار صادرات دارو و مواد اولیه دارو داشته است (منبع: گمرک جمهوری اسلامی ایران) و طی این سال به طور کل بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران معادل  ۴۶۱۱۰۰۳ دلار مجموع صادرات ایران به سوئیس در همین سال بوده است. همچنین بر اساس آمار منتشر شده از سایت trade map در سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۲۵۸۹ هزار دلار صادرات دارو به سوئیس وجود داشته است که از کد تعرفه های ۳۰۰۴ و ۳۰۰۲ استفاده شده است.

به گفته رییس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات بیولوژیکی کاهش صادرات محصولات دارویی از ایران طی سال اخیر به عوامل گوناگونی مرتبط بوده که چند نمونه از آنها ۱- دستور بانک مرکزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات طی ۴ ماه،‌ ممنوعیت صادرات برخی اقلام دارویی از طرف سازمان غذا و دارو، عدم تامین ارز برای واردات مواد اولیه دارویی و در نتیجه کاهش صادرات آن محصولات بوده است.

از الزامات شرکت­ های دارویی جهت صادرات، در مرحله نخست اخذ مجوز صادرات توسط آن شرکت می­ باشد. به منظور این کار ابتدا پس از ارایه درخواست کتبی متقاضی و ارایه مدارک مورد نیاز، درخواست متقاضی در کمیسیون قانونی ماده ۲۰ بررسی گردیده و در صورت صلاحیت، شرکت مجوز صادرات از سازمان غذا و دارو دریافت می ­نماید.

همجنین بر طبق بخشنامه ۵۱۸۷۸/ ۹۶/۹۱ مورخ ۱۳/۰۲/۹۶ صادرات و خروج کلیه داروهای ساخته شده و مواد اولیه دارویی منوط به کسب مجوز از اداره کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو بوده و صادرات کالاهای موصوف بدون اخذ مجوز اشاره شده ممنوع می­ باشد.

چالش های صنعت دارو در ایران

• از اهم چالش ­های این صنعت در ایران می ­توان به نحوه قیمت گذاری اشاره کرد.
• یکی از نقاط اسیب پذیری این صنعت وابستگی بالای آن به مواد اولیه است و همین مسئله منجر شده این صنعت در برابر نوسانات نرخ ارز استحکام نداشته باشد.
• از آنجا که دارو یک صنعت پیشرفته با تکنولوژی بالا محسوب می­ شود یکی از چالش­ ها قدیمی بودن فناوری و تکنولوژی می­ باشد.
• یکی دیگر از مسائل مهم در این حوزه شرکت های هیئت امنایی و تاثیر فعالیت آن ها بر صنعت تولید دارو و تجهیزات پزشکی بخش خصوصی است.
• قاچاق دارو نیز در همه ابعاد آن یکی از چالش های بزرگ این حوزه است. (منبع: گزارش اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی، مروری بر صنعت دارو و تجهیزات پزشکی، ۱۳۹۵)

بازار محصولات دارویی در سوئیس

همانطور که از شکل زیر برمی آید کشور سوئیس در زمینه محصولات دارویی به ترتیب از کشور­های آلمان، امریکا، ایتالیا، اسپانیا، ایرلند، استرالیا، سنگاپور و ... واردات انجام می­ دهد. به طور کلی این کشور سالانه به میزان ۳۱۵۶۲۲۳۹ هزار دلار واردات دارو از کل جهان انجام می­ دهد. که با توجه به سهم صادرات ایران به این کشور درواقع تنها ۰.۰۰۸ درصد از کل وادرات این کشور از کشور ایران می ­باشد. لازم به ذکر است سوئیس دستاورد­های خوبی در زمینه دارو در کشور خود دارد. و دو تا از بزرگ­ترین شرکت ­های دارویی با نام های Novartis  و Roche در این کشور متولد شده­ اند.